Ciało ludzkie w rzeźbie i poezji

 Dłutem  Jacques Le Nanteca  i  piórem Haliny Poświatowskiej

Ciało ludzkie – fizyczny komponent organizmu ludzkiego. 

W filozofii idealistycznej i wielu religiach drugi obok duszy element tworzący człowieka (wg Platona "więzienie duszy"). 

Zafascynowanie ciałem jest znamienną cechą sztuki współczesnej.

W wielu pracach ciało jest materią, którą się obrabia po to, by wytworzyć produkt i sprzedać go. Wszelkie napięcia, jakie rodzą się przy „używaniu” ciała są spowodowane tym, że w centrum tych sporów znajduje się człowiek.

Pod przykrywką, egzystencjonalnej troski o przyszłość człowieka pokazuje się biologiczne ciało.

W fizyczny sposób obrabia się je i wystawia na widok publiczny. 

W ten sposób przedstawiane ciała odsyłają nas do ego artysty, a wykonane prace należy odczytywać przez pryzmat wrażliwości twórcy.

Główne części ciała to: głowa, szyja, tułów oraz kończyny: górna i dolna.

Rzeźba jest środkiem wypowiedzi, w tradycyjnym nurcie opartym na rzetelnym warsztacie a nawet rzemiośle, tak bardzo teraz niemodnym we współczesnej sztuce.
W dzisiejszej rzeczywistości sztuka jest coraz bardziej brutalna, wciąż mniej jest tematów tabu.
 Większość artystów chce zaistnieć poprzez zaszokowanie widza.

Współcześni twórcy wciąż przesiąknięci są ideologią romantyków i uważają się za wybitne jednostki, a ich prace mają zbawienny wyraz. W ten sposób przedstawiane ciała odsyłają nas do ego artysty, a wykonane prace należy odczytywać przez pryzmat wrażliwości twórcy. 
W spotykanej tutaj rzeźbie, ciało człowieka stało się najpiękniejszym  materiałem rzeźbiarskim.

Jacques Le Nantec  nie zapomniał o pięknie ciała ludzkiego, które kiedyś było jednym z wyznaczników sztuki.

Halina Poświatowska  ubolewała nad niedoskonałością ludzkiego ciała, ale i umiała wykorzystać każdy moment przemijającego życia. W swych utworach nie pomijała także swojej kobiecości, pisała o sobie i innych kobietach, kobietach-bohaterkach.

Wszystko to osadzone było w głębokich przemyśleniach filozoficznych.

Poezja Haliny Poświatowskiej stanowi studium natury ludzkiej, kobiety pragnącej miłości i kobiety świadomej swej śmierci.

Jacques Le Nantec

Urodził się  28 grudnia 1940 w Nantes,we Francji.
W wieku 13 lat rozpoczął naukę rzeźby w szkole średniej - tzw. studia klasyczne.
Pierwszą samodzielną  wystawę miał jako szesnastolatek, w Galerie Peuple et Culture, Annecy, we Francji.
W  latach 1963 -1973,  będąc  samoukiem, pracował  nad studium rzeźby ciała człowieka. 
Pracował  w różnych zawodach : jako  projektant wnętrz, rysował kreskówki, tworzył postacie woskowe do muzeów.

Odkąd cię poznałam, noszę w kieszeni szminkę, to jest bardzo głupie nosić szminkę w kieszeni, gdy ty patrzysz na mnie tak poważnie, jakbyś w moich oczach widział gotycki kościół.

 A ja nie jestem żadną świątynią, tylko lasem i łąką - drżeniem liści, które garną się do twoich rąk. Tam z tyłu szumi potok, to jest czas, który ucieka, a ty pozwalasz mu przepływać przez palce i nie chcesz schwytać czasu.

 I kiedy cię żegnam, moje umalowane wargi pozostają nie tknięte, a ja i tak noszę szminkę w kieszeni, odkąd wiem, że masz bardzo piękne usta.

 

"w twoich doskonałych palcach
jestem tylko drżeniem śpiewem
liści pod dotykiem twoich ciepłych
ust

zapach drażni — mówi: istniejesz
zapach drażni — roztrąca noc w
twoich doskonałych palcach
jestem światłem

zielonymi księżycami płonę
nad umarłym ociemniałym dniem
nagle wiesz — że mam usta czerwone
— słonym smakiem nadpływa krew — "

  

   

„umarłe włosy nie tańczą

nie sprzeczają się z wiatrem

nie opadają na zmarznięte oczy

nie wabią palców ani ptaków

 rozsypane na chłodnej poduszce

nie płoszą snu szelestem

w srebrnym deszczu nie mokną

nie drżą

na białym łóżku

leżą wystygłe głuche

i jeśli kwiat – to obco

jeśli uśmiech – obojętnie

słońce z nieba odeszło na palcach

to już noc”

( Hymn bałwochwalczy)

     

„jaki to piękny szkielet

gdyby przycisnąć usta

odpowiedziałby pocałunkiem

kość misternie związana z kością

owinięta w elastyczne włókna

kiedy idzie ulicą

demonstruje dokładność

z jaką staw się zgina rozgina

(…)”

(Oda do rąk) 

bo w końcu mam tylko ciało

i moje ciało jest miękkie

i włosy są miękkie

i usta

bo mieszka we mnie chwiejny chronometr

serca (…)

 

 

„(…) ocieram usta

ciepłą wilgotną ręką

zakrywam usta

za mną

idzie wieczność

(…)

jak rozpięty na strunie krzyk

łapczywie chwytamy oddech

liczymy raz… dwa… trzy…(…)”

(Dysonans, Hymn Bałwochwalczy)

 

„ja minę

ty miniesz

on minie

 (…)

minąłeś

minęłam

już nas nie ma

a ten szum wyżej

to wiatr

on tak będzie jeszcze wieczność wiał

nad nami

nad wodą

nad ziemią”

(Koniugacja, Jeszcze jedno wspomnienie)  

 

„nie mam dawnej czułości dla mojego ciała (…)

znam jego korytarze kręte

wiem którędy przychodzi zmęczenie

jakie ścięgna napina śmiech (…)”

( Oda do rąk)

       

- z czego powstałam, z czego się składam? :

„z połączenia pierwiastków

powstaje drobina białka

z drobin białka

powstaje żywy organizm

kwiat

drzewo

małpka

człowiek”

- jak daleko sięga moje ciało? jakie są jego granice, gdzie jest jego miejsce, co się kryje za tym, że mam ciało? : 

„mam ręce stopy usta i całą resztę

balast który przez chwilę trzyma mnie w okolicy życia” 

„sięgam nie dalej niż moje wyciągnięte ręce

i nie wyżej niż mogą mnie unieść wspięte palce u nóg”

(Rzecz najmniejsza, Jeszcze jedno wspomnienie)

„(…) jesteś w moim tętnie

odkrzykującym sobie

powracającym do siebie

wiecznie pamiętającym

we mnie powstajesz

najgłębiej (…)”

(Jeszcze jedno wspomnienie)   

    

" rozgryzłeś sznurek

ustami
chwytasz korale rozsypane po szyi
w zagłębieniu
pomiędzy piersią a piersią
zakwitło pole
jagód czerwonych
zrywasz je ustami
kiedy potoczą się w dół
zawiśniesz nade mną "

„najpierw

trzeba się rodzić

wiecznie rodzić

płodność jest tą jabłonią

pod którą

zakwitło pierwsze nasycenie

(…)

trzeba się rodzić

rodzić

wiecznie rodzić

uparta ziemia krąży

obciążona owocem

trwa”

( Hymn bałwochwalczy)

„(…)

głód głód

pełne wargi głodu

skościałe głodem palce

nachylam je rozginam

na słoneczne promienie wabię

spełnienia tarcze okrągłą

i ciało moje

smagane przez wiatr

dojrzałe

kołyszące się na gałęzi życia

jak zielona papuga

chwiejnie

podaję

miękkim rękom obłoków

w ciągłym obrocie

chichocze pode mną ziemia”

( Hymn Bałwochwalczy)

 

„…

witaj ziemio

przyszłam żeby się paść

przyszłam żeby zgarniać

moim ciałem twoją mądrość rozkwitu

przyszłam żeby odchodzić

w każdym błysku

w każdym zmierzchu

…”

( Dzień dzisiejszy) 

                 

„w środku mnie

rozrasta się drzewo

gałęzie ciasno

przylegają do moich żył

korzenie

krew moją piją

brunatnieją zaschłe usta moje

w środku mnie

panoszy się głód

jak żołnierz pośród zdobytego miasta (…)”

( Dzień dzisiejszy)

"mówiłeś: masz rzęsy
stąd do nieba
nie lubię takich rzęs
— a ja się śmiałam —

mówiłeś: masz stopy które w dłoni
kryją się wąsko
nie trzeba
— a ja się śmiałam —

mówiłeś: masz uśmiech
jak skrzydła świerszcza
nie wolno
— a ja się śmiałam —

mówiłeś: spódniczkę masz cienką i
w ogóle wiatr
— a ja się śmiałam —

potem
na żółtym promyku jaskra
poprowadziłam cię ścieżką
ciężkiego niedźwiedzia
w zadąsanym futrze
uklękłam na trawie
i nie mówiłeś nic".

„(…) moje wnętrzności

o których nic nie wiem

mogą się splątać w hesperyjską różę

o ostrych kolcach

róża może wyróść aż ponad przełyk

zatkać

otwór tchawicy wąski

i nagle

płuca pełne drobnych kłujących bólów

i powietrze trzepocące bezradnie po przeciwnej stronie ulicy

ani podbiec ani go dosięgnąć

sygnał czerwony w oczach

strach jak milicjant na rogu (…)”

(Jeszcze jedno wspomnienie)

                

„Kiedy kocham

to kocham

to wiem że kocham

całe moje ciało oddane miłości

i obserwując najdrobniejsze drgnienia

włókien delikatnych

w samowiedzy się pogrążam

jak w stawie

i ta sama wzburzona krew

karmi mój mózg

i moje piersi

i moje myśli wzbierają tak samo jak piersi

i myślą przywieram do twego imienia

tak

jak rękoma przywieram do twej szyi (…)”

     

   

 

 „Beatryx
dotknij swego ciała
idąca na rusztowanie
czujesz
ten zgrzyt ten zgrzyt
to mięśnie
napięte do ostatka
na smagłych ścięgnach dzwonią
rytm rytm (…)

 

      

 „modlę się do zieleni

  korzenie proszę

  żeby tkliwie objęły

  moje nagie ramiona

  z rozśpiewanych żeber

  i giętkich napięstków

  buduję kościół

  dla egipskich zielonych chrabąszczy”

  ( Oda do rąk)

 

 

„(…) nietoperz przysiadł na włosach

w puste oczy zagląda – myśli

człowiek – myśli

a to Nina umarła

na sznurku od bielizny zawisła

kiedy biodrem jedwab potrąca

patrzą na nią i ściskają pięści

mężczyźni o chmurnych mięśniach

o twarzach jak negatyw słońca

które światłem rozbłyśnie

zalśni

na wysokich obcasach wspięta

w powietrzu na palcach

idzie i trzyma w rękach

jakiś śpiew jakiś wiatr

na palcach wspięta

tańczy

piersi

każda osobno

głębiej

wycięty trójkąt serca

kręte drogi krwi

odpływa

przypływa

wygina szyję

biodra

rozkołysane senne

biodra

wstające wiecznie    

i wiecznie

zasypiające

w tym samym ruchu

brzuch

opowieść o brzuchu

uniesiona ciemna

głos

głos który wabi

głos który odpycha

głos który mięśnie napręża

opowiada o smagłej powierzchni ciała

o nagłych przegięciach skrętach

zdławiony milionem pocałunków

łkający zwierzęcy

głos

usta wypukłe

sukienka wzdęta

ręce zaciśnięte

usta otwarte – ręce

i stopy stopy – właśnie

jak duszny wąski sen (…)

(Tańcząca Nina, Hymn bałwochwalczy)

http://www.youtube.com/watch?v=Nj-aNVgkWUA

  Źródło :  http://www.lenantec.com/Le_Nantec_Collections.html

 http://www.youtube.com/watch?v=X7EbLegOGqw&feature=related

„więc jesteś jesteś jesteś

daj niech sprawdzę

niech cię dotknę raz jeszcze dłonią i ustami

niech w oczy spojrzę chociaż najmniej wierzę

oślepłym ze zdumienia oczom

jeszcze głos twój usłyszeć chcę

zapachem się zaciągnąć

pojąć cię raz i na zawsze wszystkimi zmysłami

i nigdy nie zrozumieć i ciągle na nowo

dochodzić prawdy pocałunkami”

( Jeszcze jedno wspomnienie)

Te przepiękne obrazy rzeźb  Jacques Le Nanteca poprzeplatałam melancholijnymi, uroczymy acz jakże wymownymi i tak odrobinę pasującymi wierszami -

Haliny Poświatowskiej

 

.... odrobinę balsamu  nie tylko dla oczy ale i serca i ducha

http://poswiatowska.org/hymn-balwochwalczy-1958-wiersze-halina-poswiatowska.html

Rebeka

  

Ujrzałam cię po raz pierwszy w życiu
I serce me w ukryciu
Cicho szepnęło: to jest on!
I nie wiem dlaczego, wszak byłeś obcy,
Są w mieście inni chłopcy.
Ciebie pamiętam z tamtych stron.
Kupiłeś „Ergo” i w mym sklepiku,
Zawsze tak pełnym krzyku
Wszystko ucichło, nawet ja!
Mówiąc „adieu” ty się śmiałeś do mnie,
Ach jak mi żal ogromnie,
Że cię nie znałam tego dnia... 

O mój wymarzony,
O mój wytęskniony,
Nie wiesz przecież o tym Ty,
Że w małym miasteczku za tobą ktoś
Wypłakał z oczu łzy...
Że jedna Rebeka
W zamyśleniu czeka
Aż przyjedziesz po nią sam,
I zabierzesz ją jako żonę swą,
Hen, do pałacu bram...
Ten gwałt, ten blask, ten cud,
Ja sobie wyobrażam, Boże Ty mój!
Na rynku cały tłum,
A na mnie błyszczy biały, weselny strój!...
O mój wymarzony,
O mój wytęskniony,
Czy ktoś kochał cię jak ja?
Lecz ja jestem biedna i to mój sen,
Co całe życie trwa...
 
Pamiętam dzień, było popołudnie,
Szłam umyć się pod studnię...
Tyś samochodem przybył wraz,
Przy Tobie siedziała ona,
Żona czy narzeczona,
Jakby przez mgłę widziałam was...
Coś zakręciło się w mojej głowie...
Mam takie słabe zdrowie...
W sercu ścisnęło coś na dnie
Padłam na bruk, tobie wprost pod nogi...
Cucąc mnie, pełen trwogi,
Co pani jest? spytałeś mnie...

O mój wymarzony,
O mój wytęskniony,
Nie wiesz przecież o tym Ty,
Że w małym miasteczku za tobą ktoś
Wypłakał z oczu łzy...
Że jedna Rebeka
W zamyśleniu czeka
Aż przyjedziesz po nią sam,
I zabierzesz ją, jako żonę swą,
Hen, do pałacu bram...
Ten gwałt, ten blask, ten cud,
Ja sobie wyobrażam, Boże Ty mój!
Na rynku cały tłum,
A na mnie błyszczy biały, weselny strój!...
O mój wymarzony,
O mój wytęskniony,
Czy ktoś kochał cię jak ja?
Lecz ja jestem biedna i to mój sen,
Co całe życie trwa...

     

Wiersz - Andrzej Włast  z repertuaru Ewy Demarczyk
Obrazy - Sara Moon 

Ryzyko życia, ryzyko miłości...

Jeśli człowiek obawia się chodzić, niech nie wypuszcza ręki swej matki.
Jeśli obawia się upaść, niech siedzi.
Jeśli obawia się wypadku, niech zostawi samochód w garażu.
Jeśli obawia się wspinaczki, niech pozostanie w schronisku.
Jeśli obawia się, że spadochron nie otworzy się, niech nie skacze.
Jeśli obawia się burzy, niech nie podnosi kotwicy.
Jeśli obawia się, że nie będzie umiał zbudować swego domu,
niech go zostawi na papierze.
Jeśli obawia się zabłądzić, niech pozostanie w domu.
Jeśli obawia się wysiłku, ofiary i przyszłości,
niech wyrzeknie się życia i przelękniony niech się zamknie i skurczy...

A wówczas...

Może będzie mógł przeżyć, ale nie będzie człowiekiem,
bo tylko człowiekowi właściwe jest to, że może rozsądnie ryzykować swoim 

życiem.
Będzie mu się wydawało, ze kocha, ale nie potrafi kochać,
bo kochać to być zdolnym do ponoszenia ryzyka i zarazem chcieć
ryzykować życiem dla innych.
Będzie mógł dać życie, ale nie będzie ani ojcem, ani matką,
bo być ojcem czy matką to na podobieństwo ziarna
rzuconego w ziemie, przyjąć najwyższe ryzyko,stracić swoje życie,

żeby mógł się narodzić kłos.

Michel Quoist 

 


Jeżeli nie ma się dla kogo żyć to...
... życie nie jest życiem, a jedynie suchą, mroczną, zimną i samotną egzystencją...

.... abyśmy zawsze mieli dla kogo żyć...to wszystko jest strasznie trudne...ciągłe wzloty i upadki...
Ważne jest by był Ktoś - kto zawsze pomoże powstać i zachęci do dalszego wędrowania...

Liczba Pi

Podziwu godna liczba Pi trzy koma jeden cztery jeden.

Wszystkie jej dalsze cyfry też są początkowe,
pięć dziewięć dwa ponieważ nigdy się nie kończy.
Nie pozwala się objąć sześć pięć trzy pięć spojrzeniem
osiem dziewięć obliczeniem
siedem dziewięć wyobraźnią,
a nawet trzy dwa trzy osiem żartem, czyli porównaniem
cztery sześć do czegokolwiek
dwa sześć cztery trzy na świecie.
Najdłuższy ziemski wąż po kilkunastu metrach się urywa
podobnie, choć trochę później, czynią węże bajeczne.
Korowód cyfr składających się na liczbę Pi
nie zatrzymuje się na brzegu kartki,
potrafi ciągnąc się po stole, przez powietrze,
przez mur, liść, gniazdo ptasie, chmury, prosto w niebo,
przez całą nieba wzdętość i bezdenność.
O, jak krótki, wprost mysi, jest warkocz komety!
Jak wątły promień gwiazdy, że zakrzywia się w lada przestrzeni!
A tu dwa trzy piętnaście trzysta dziewiętnaście
mój numer telefonu twój numer koszuli
rok tysiąc dziewięćset siedemdziesiąty trzeci szóste piętro
ilość mieszkańców sześćdziesiąt pięć groszy
obwód w biodrach dwa palce szarada i szyfr,
w którym słowiczku mój a leć, a piej
oraz uprasza się zachować spokój,
a także ziemia i niebo przeminą,
ale nie liczba Pi, co to to nie,
ona wciąż swoje niezłe jeszcze pięć,
nie byle jakie osiem,
nieostatnie siedem,
przynaglając, ach, przynaglając gnuśną wieczność
do trwania                                           .

Wisława Szymborska

Pytania zadawane sobie

 

Co treścią jest uśmiechu 

i podania ręki? 

Czy nigdy w powitaniach 

nie jesteś daleka, 

tak jak bywa daleki 

człowiek od człowieka, 

gdy wyda sąd niechętny 

pierwszego wejrzenia? 

Czy każdą dolę ludzką 

otwierasz jak książkę, 

nie w czcionce, 

nie w jej kroju 

szukając wzruszenia? 

Czy na pewno, czy wszytko 

odczytujesz z ludzi? 

Wymijające słowo 

dałaś w odpowiedzi, 

pstry żart w miejsce szczerości - 

jak obliczysz straty? 

Nieziszczone przyjaźnie, 

lodowate światy. 

Czy wiesz, że przyjaźń trzeba 

współtworzyć jak miłość? 

Ktoś w tym surowym trudzie 

nie dotrzymał kroku. 

A czy w błędach przyjaciół 

twej winy nie było? 

Ktoś żalił się i radził. 

Ile łez obeschło, 

zanim przyszłaś na pomoc? 

Współodpowiedzialna 

za szczęście tysiącleci - 

czy nie lekceważysz 

pojedynczej minuty 

łzy i skurczu twarzy? 

Czy nigdy nie wymijasz 

cudzego wysiłku? 

Stała szklanka na stole 

i nikt jej nie spostrzegł, 

aż dopiero gdy spadła 

nieuważnym potrącona ruchem. 

Czy w ludziach wobec ludzi 

wszystko jest najprostsze?

Wisława Szymborska "Pytania zadawane sobie" (1954)

Obraz :  Tomasz Alen Kopera